QƏRBİ AZƏRBAYCAN İRSİ

Şörəyel ma­ha­l­ı Arpa ça­y­ın kə­n­a­rındakı Güm­rü şə­hər­in­d­ə.

Gümrü 1837-1924-cü illərdə Aleksandropol, 1924-1990-cı il­lərdə Lenin­a­kan, 1990-cı il­dən Ku­m­a­y­­ri adlan­dı­rı­lır.

Memarlıq

Rus-İran mü­ha­­­ri­­bələrində Gü­m­­­rü qalası da­­ğı­dılıb, xa­ra­ba­lı­q­ları qalıb.

Gümrü kəndi sonar şəhərə çevrilib. İrə­van­dan sonra ikinci böyük şəhərdir. Abi­dənin adı VIII yüzil mənbələrində qala kimi çə­ki­lir. Çay daşlarından və qır­mızı kər­­pic­dən tikilib. 1837-ci ildə Ruslar Arpa çayının yüksək bir yer­in­də hərbi qala tikilər. Gümrü I Ni­ko­la­y­ın arvadı Aleks­andranın şərə­fi­nə 1840-cı ildə Alek­san­dropol, 1924-cü ildə isə Leninakan ad­lan­­dı­rı­lıb [i].

Gümrüdə 1830-cu ilədək azər­­bay­can­lılar ya­şa­­yıb. Bölgə Ər­­zu­r­u­m­­­dan kö­çü­rü­lən er­­­mə­nilər yer­lə­ş­di­rilərək er­mə­ni­ləşdirilib [ii].

[i] Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası / Tərt. ed. S.Əsədov; elmi red.: B.Budaqov, Q.Qeybullayev. – Bakı: Gənclik, 1995. – S.  449.

[ii] https://az.wikipedia.org/wik i/G%C3%BCmr%C3%BC