QƏRBİ AZƏRBAYCAN İRSİ

Qafan qalası

Tarixi:
VI-VII yüzil (təxmini)
Yerləşmə /
Əvvəlki toponim:

Qafan-Qa­ca­ran şo­se yo­lu­nun üs­­t­ündə, Ox­çu ça­yının sağ sa­hi­­lində, in­diki Qafan şə­hər­in­dən 10 km şi­mal­da yer­ləşib.

Yerləşmə /
Hazırkı toponim:

09.09.1930 və

11.04.1995 Qa­f­an ra­yo­nu. İn­di Er­mə­nis­tan Res­­­pub­li­kasının in­­zi­bati-ərazi böl­­­gü­sünə görə Qa­­fan adlı ra­yon yoxdur. K­a­pan (yeni adı) şəhəri isə Sü­nik mər­zi­nin mər­kə­­zi­dir [i].

 

[i] https://az.wikipedia.org/wiki/Qafan_ray onu

Təsnifatı:

Memarlıq

Mövcud vəziyyəti:

Kapan qa­la­sı­nın daşları er­mə­­ni­lər tərə­fin­dən sö­külə­rək müx­tə­lif ti­kin­­ti­lərdə is­­ti­fa­də olu­n­u­b­. Qa­­lanın an­caq xa­­­ra­ba­lıq­ları qa­lıb.

Məlumat:

Qafan rayonunun ərazisində insanlar hələ e.ə. VI yüzildə məskunlaşıblar. Al­ba­­ni­ya­nın Sünik (Sisakan) vila­yə­ti­nin qə­­dim al­ban və erməni mənbə­lər­in­də adı çə­­kilən Qa­tar, Baqx, Zork, Qov­sak əya­lət­­lərinin coğ­rafi miqyası in­diki Qafan ra­­yonunun əra­zisinə uy­ğun gəlir. Qafan şə­həri XVIII əsrə qə­dər Qafan qala­sın­dan (erməni mən­­bə­lər­ində Baqaberd) iba­­­­­rət olub. Qafan rayonu və Qafan qa­la­sı­nın adı daha çox  türk tay­falarından olan peçenqlərin kapan tirə­sinin adı ilə bağ­lıdır.

 

 Qafan qalası şosse yo­lunun üst­ü­ndə, Oxçuçayın sağ sa­hi­l­in­də, indiki Qafan şəhərindən 10 km şi­mal­da yerlə­şib. Ermənilər öz çir­kin niy­yət­lər­i­nə gə­lə­­cəkdə nail olmaq məq­sədilə azər­bay­can­lıları aldadıb, on­ların razılığı ilə tor­paq­ları kilsənin sə­rəncamına keçi­rib, be­lə­liklə, yüz illər ərzində Qafanın bir çox azər­­­bay­canlı kəndlərini bu yolla özünün­kü­ləş­di­rib­lər. Qafan qalası 1103-cü ildə Səl­çuq türkləri tərəfindən fəth edilib, Qafan əhalisinin müsəlman­laşdı­rıl­ma­sı pro­sesi bu dövrdə demək olar ki, başa çat­dı­rılıb. 1170-ci ildə er­mə­ni­lər­in nan­kor­lu­ğu ucbatından Səlcuq türk­lə­ri onları Ba­ğa­berddən və digər kənd­lər­dən də qov­ma­ğa məcbur olublar [i].

Qafan qalası, Qa­fanın b­a­ş­­­­qa ta­rixi abi­dələri, qa­­la­la­rı, qədim ya­­zı­ları, məs­ci­d və kilsələri ilə bağ­lı mə­lu­mat­­lar fo­to­şə­kil­lər böl­gənin kənd­­lər­indəki kil­­sə­lər­in heç biri er­mə­­ni­lər­in tik­dir­dik­ləri abi­­də ol­ma­­dı­ğı­­nı sübut e­dir. Tarixi mə­n­­­bə­lə­rə isti­nad et­mək­lə mü­­ba­hi­sə­­siz deyə bi­lə­ri­k ki, qədim ti­kin­tilər alban abi­dələri olub. Qafan qalası ə­h­a­­­­linin təh­lü­kə­­siz y­a­şaması və ya­d­­elli hü­cum­­lar­ın­dan qo­run­ma­sı ba­­xı­­mın­dan mü­hü­m əhə­­miy­yə­tə ma­lik olub.

 


[i] //m.facebook.com/IrevandaTurkler/photos/a.105289376213868/3251350718274369/?type=3

Fotolar:
    Videolar: