QƏRBİ AZƏRBAYCAN İRSİ

İrəvan quber­ni­ya­­sı­ Alek­sand­ro­pol qə­za­sın­­da, indiki A­l­a­­göz (Ara­qadz) rayo­nun­da Qun­­daq­saz kən­­din­də.

İrəvan – 1936-cı ildən etibarən Yere­van, Ala­göz (Ara­qa­dz) ra­yonu təşkil e­di­lənədək 15.03. 1972-ci ilə kimi, Abaran ra­yo­nu­nun tərkibində olub. Qun­daq­saz  kən­­di 25. 01.1978-ci ildən – Rya təzə (Tə­zə həyat)  ad­lan­­dı­rılıb.

Memarlıq

Kənd evlərinə ya­xın mə­safədə yer­ləşən köh­nə qə­bir­is­tan­lıq­da­kı qədim abi­də­lər 1988-ci ildə azər­bay­can­lı­lar­ın kütləvi de­por­ta­siyasından sonra ermənilər tə­rəfindən da­ğı­dı­lıb, qəbirist­an­lı­ğa kənd əha­li­si­nin ot tayaları yı­ğılıb. Hal-ha­zır­kı dövrdə qə­bir­lərə aid bəzi daş par­çaları və yal­nız bir ədəd qə­birüstü at hey­­kəli və iki ədəd tür­bə qa­lıb[i]. Azə­r­bay­can­lılara aid 2 tür­­bə və sən­du­qə­­ni er­mənilər yezid mə­bə­di ki­mi beynəlxalq ic­timaiyyətə təq­dim edir.

[i] https://www.facebook.com/IrevandaTurkler/photos/a.104870856255720/4106625376080228

Qundaqsaz kəndindəki köhnə qə­bi­r­is­tan­lıq deyilən əra­zi­də qədim dövrə aid alban-oğuz abidələri mövcuddur. Kənd əra­zi­sin­də olan və kənddəki evlərə 50-60 metr mə­sa­fədə yerləşən qədim qəbir­is­tan­lıq­da­kı qəbirlərin ək­səriyyətinin  üstündə at, qoç heykəlləri və böyük qəbir­üstü daşlar üzər­ində naxışlı çərçivə içərisində at üs­tün­də əlində qılınc tutan cəngavər, at üs­tün­də qar­şı­sın­dakı ceyran (maral) ov­la­maq üçün oxun yayını çəkili vəziyyətə tu­tan oğlan və at, qoç, maral, ceyran təs­vir­lə­ri yer alıb[i].

Toponim türk d­i­­­­­lində   “silah qun­­­dağı” mə­na­­s­ı­n­­da işlənən kon­­­dak sözü ilə türk di­lin­də “ba­t­aq­­lıq, t­or­paq (qrunt) su­l­­arın çıx­­dığı y­e­rin ba­taq­­laş­mış s­a­hə­si, gil” mə­na­lar­ın­da işlənən saz sö­zünün bir­lə­­ş­mə­­sindən ə­m­ə­lə g­əlib.  Türk di­l­in­­də kon­­dak sö­zü “yanan kü­­kürd qutusu və yan­­­­ğın vaxtı açı­­­lan qov”, “hə­­­yətə və ya pil­­lə­kən altına atı­­lan yan­dırıcı mad­dələr top­­lu­su” m­ə­nasında da işl­ə­nir. Rel­yef əs­a­s­ın­­da ya­ra­­nan mü­rək­kəb qu­­ru­luş­lu topo­nim­­dir [ii].

[i] Мурзаев, Э.М. Словарь народных географических терминов / Э.М.Мурзаев . – М.: Мысль, 1984 . – S. 178.

[ii] Пагирев, Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карт Кавказского края / Д.Д.Пагирев. – Тифлис: Типография К.П.Казловского, 1913. – S. 81.