QƏRBİ AZƏRBAYCAN İRSİ

Eçmiədzin qə­za­sının Əştərək rayonundakı Talış kəndində yerləşir.

Talış kəndi –  11.11.1970-ci ildən – Aruç adlandırılıb.

Memarlıq

Tarixi qədim olan XIII-XIV yüz­ilə aid qa­la­nın xa­ra­ba­lıq­la­rı indi də qal­maq­dadır [i].

[i] Bayramov, İ. Həqiqətin onomastikası: indiki Ermənistan Respublikası ərazisində tarixi-coğrafi adların dəyişdirilməsi və saxtalaşdırılması / İbrahim Bayramov, Nazim Mustafa; ideya müəl. K.Abdulla; red hey.: R.Həsənov [və b.]; layih. məsul A.Qurbanov; [buraxıl. məsul R.Kazımov; [Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi, Azərb. Resp. Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası, Azərb. Resp. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Azərb. Dillər Un-ti]. – Bakı, 2021. – S. 265.

Əştərək rayonunun Talış kəndi VII  yüz­il­dən bəri qədim arman-türk və müxtəlif türk tayfalarının mirasları olan maddi-mədəni abidələrlə zəngin olan bir kənd­dir. Kənddəki saray, məbəd və ya­şa­yış yerinin bir qismi qala divarları ilə əhatə olu­nub. XIII-XIV  yüzillərdə ti­ki­lən qalın qala divarları uzun yüzillər mü­ha­ri­bə və hücumlara tab gətirə bilib. Kənd əha­lisi XIX yüzilin 40-50-ci il­lər­in­də zorl­a köçürülüb, kəndə İrandan və Tür­ki­yə­dən gətirilən ermənilər (43 ailədə 370 nəfər) yerləşdirilib [i], [ii], [iii], [iv], [v], [vi].

Qa­la­nın yer­ləş­diyi Ta­­lış kəndi türk-oğuz boy­la­rı­­­nın ana­yur­du olub, kənddə an­caq azər­bay­can­lı­lar yaşayıb. Q­a­­­la müdafiə məq­­­sə­di ilə tiki­lib. To­po­nim Qı­zıl­baş türk tay­­fasından olan talış etno­ni­­mi əsasında əmə­­lə gəlib, et­no­­to­po­nimdir. Qu­ru­luş­ca sadə to­po­nim­dir [vii].

[i] Шопен, И. Исторический памятник состояния армянской области к эпоху ее присоеденения к Российской империи / Иван Иванович Шопен. –  СПб.: Типография императорский Академии Наук,1852. – C. 587-590.

[ii] Буниатов, Н.Г. Архитектура Армении / Н.Г.Буниятов, Ю.С. Яралов. –  Москва, 1950. – C. 46-47.

[iii] Арутюнян, В.М. Памятники  армянского зодчества / В.М.Арутюнян, С.А.Сафарян. –  М., 1951. – C. 45.

[iv] Токарский, Н.М. Архитектура Армении IV-XIV вв. / Н.М.Токарский. –  Ереван, 1961. – C. 61-63, 107-108.

[v] Архитектурные памятники Армении. – М., 1974. –  C. 7.

[vi] Bayramov, İ. Həqiqətin onomastikası: indiki Ermənistan Respublikası ərazisində tarixi-coğrafi adların dəyişdirilməsi və saxtalaşdırılması / İbrahim Bayramov, Nazim Mustafa; ideya müəl. K.Abdulla; red hey.: R.Həsənov [və b.]; layih. məsul A.Qurbanov; [buraxıl. məsul R.Kazımov; [Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi, Azərb. Resp. Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası, Azərb. Resp. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Azərb. Dillər Un-ti]. – Bakı, 2021. – S. 265.

[vii] Əfəndiyev, O. Azərbaycan Səfəvilər dövləti / Oqtay Əfəndiyev; tərc ed. K.Muxtarov; elmi red. X.Qasımov. – Bakı: Azərnəşr, 1993. – S. 195.