QƏRBİ AZƏRBAYCAN İRSİ

Uşi kənd tarixi abidələri

Tarixi:
IX-XI yüzil
Yerləşmə /
Əvvəlki toponim:

İrəvan qu­ber­ni­yası Eçmiədzin qəzası Əştərək ra­yo­nu Uşi kənd­ində.

Yerləşmə /
Hazırkı toponim:

Əştərək rayonu- Aştarak, 7.11. 1995-ci ildə Ar­a­­qatsotn vila­yə­ti­nin inzibati əra­zi­sinə daxil edil­ib.

Təsnifatı:

Memarlıq

Mövcud vəziyyəti:

Azərbaycanlıların həyatı, yaşayışı ilə bağlı IX-XI yüzillərə aid ta­ri­xi abidələr indi də durur və təəs­süf ki, onlara er­məni elem­ent­ləri əlavə olu­na­raq erməni abi­də­si kimi təq­dim edilir [i].

 

[i] https://az.wikipedia.org/wiki/U%C5%9Fi

Məlumat:

Uşi kəndində Azərbaycanlıların həyatı və məişəti ilə bağlı IX-XI yüzilliklərə aid tarixi abidələr çoxluq təşkil edir. Qədim qəbir­istanlıq ərazisində qəbirüstü hey­kəl­lər, kənd ərazisində qədim dövrə aid ti­ki­li­lər və oradan çıxan məişət əşyaları da sü­but edir ki, Azərbaycanlılar bu ərazidə uzun yüzillər yaşayıb,  mədəni quruculuq işləri görüblər. Bu barədə 1590-cı ildə tər­tib edilmiş “İrəvan əyalətinin müfəssəl dəf­təri”ndə, 1728-ci il tarixli “İrəvan əya­lətinin icmal dəftəri”ndə və   Qafqazın 5 verst­lik xəritəsində qeyd edilib. [i], [ii]. Topo­nim türk dilində “yüksəklik, dağın zirvəsi”  mənasında işlənən uç (uş) sözü əsas­ında əmələ gəlib. Türk dilində uş//uç sözü “son”, “başlanğıc”, “yuxarı”, “zir­və”, “qıraq, kənar” mənalarında işlənir [iii]. Eyni zamanda qaraqalpaq dilində “dağın zirvəsi”  mənasını uşa sözü ifadə edir [iv] .

Uşi kənd qəbir­is­tanlığındakı qə­­d­im alban-tü­r­k mədə­niy­yə­tinin nü­munəsi olan qə­birüstü  at, qoç heykəl­lə­ri, daş üstü təs­vir­lər və sənduqə­lər kənddə qə­dim dövrlərdən bə­ri azərbay­can­lı­­ların yaşa­dı­ğı­nı və maddi-mə­də­ni inkişaf­da ro­lunu göstərir.

 


[i] İrəvan əyalətinin icmal dəftəri / Azərb. Resp. EA, Şərqşünaslıq İn-tu; araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəl.: Z.Bünyatov, H.Məmmədov (Qaramanlı). –  Bakı: Elm, 1996. – S. 162.

[ii] Пагирев, Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карт Кавказского края / Д.Д.Пагирев; Изданія Кавказскаго Военно-Топографическаго Отдѣла. – Книжка XXX . – Тифлис: Типография К.П.Казловского, 1913. – C. 256.

[iii] Мурзаев, Э.М. Словарь народных географических терминов / Э.М.Мурзаев . – М.: Мысль, 1984 . – C. 585.

[iv] Радлов В.В. Опыт словарья тюркских наречий, т.I, ч.1-2, СПб, 1893. S. 1719, 1771

Fotolar:
    Videolar: